Od ukazania się „Gry o Tron” doszukiwano się w niej nawiązań historycznych, przede wszystkim do angielskiej historii, w tym do wojny Dwóch Róż. Jest to dosyć oczywiste, ponieważ dla ludzi anglosaskiego kręgu kulturowego naturalnym źródłem odwołań jest angielska historia i dramaty Shakespeare’a. W rywalizacji między Lannisterami i Starkami oraz potencjalnym powrocie Targaryenów widziano inspiracje rzeczywistymi losami Lancasterów, Yorków i Tudorów.

Jednym z głównych bohaterów „Pieśni Lodu i Ognia” jest Daenerys Targaryen, która urodziła się już po śmierci swojego ojca, szalonego króla Aerysa II. Dziewczyna przebywa w Essos, ale prawdopodobnie powróci do Westeros, aby odzyskać władzę, która należy się dynastii Targaryenów. Jej losy przypominają dzieje Henryka VII Tudora. Czy postać Zrodzonej z Burzy Matki Smoków inspirowana była losami pierwszego z Tudorów, który zasiadł na tronie?

Henryk VII Tudor urodził się w styczniu 1457 roku. Był on synem Edmunda Tudora, pierwszego hrabiego Richmond i Małgorzaty Beaufort. Synem pogrobowym, gdyż jego ojciec padł ofiarą dżumy w listopadzie 1456 roku, kiedy przebywał w charakterze więźnia w zamku Carmathen. Henryk VII pochodził z rodu Tudorów, którego kariera była jedną z najświetniejszych w XV-wiecznej Anglii. Na dobrą sprawę zaczęła się ona od Owena Tudora, walijskiego pokojowca królowej Katarzyny Valois. Katarzyna była córką szalonego króla Francji Karola VI, żoną wojownika Henryka V i matką szalonego króla Anglii Henryka VI. Królowa owdowiała, gdy miała 22 lata. Nikt się nią specjalnie nie interesował, poza jej walijskim pokojowcem Owenem Tudorem. Para wzięła potajemny ślub i dochowała się dwójki synów, Edmunda i Jaspera. Kiedy wszyscy dowiedzieli się o sprawie doszło do skandalu. Związek francuskiej królewny i wdowy po angielskim królu z walijskim chłopakiem był mezaliansem. Choć trzeba powiedzieć, że nie pierwszym w ówczesnej Anglii. Jakobita Luksemburska wdowa po Janie 1. diuku Bedfordzie (bracie Henryka V) ożeniła się z giermkiem swojego zmarłego męża, Ryszardem Woodville. Król Henryk VI zabrał przyrodnich braci (Edmunda i Jaspera Tudorów) na swój dwór i obdarzył godnościami. Także ich ojciec Owen stał się prominentnym zwolennikiem Lancasterów i jako taki został ścięty w 1461 roku przez triumfujących Yorków. Henryk Tudor był więc po ojcu prawnukiem francuskiego króla Karola VI Szalonego.

Także po matce Henryk Tudor miał królewską krew, choć także w tym wypadku związane było to z skandalem. Syn Edwarda III Jan z Gandawy 1. diuk Lancaster przez wiele lat związany był z Katarzyną Swynford. Po śmierci swojej drugiej żony Jan z Gandawy poślubił Katarzynę, ale para już wcześniej dochowała się trzech synów: Jana Beaufort 1. hrabiego Somerset, Henryka kardynała i biskupa Wincheter oraz Tomasza 1. diuka Exeter. Cała trójka została legitymizowana przez Ryszarda II, potwierdził to ich brat Henryk IV, ale pozbawił prawa do dziedziczenia korony. Mimo to Beaufortowie odgrywali olbrzymią rolę na dworze Lancasterów, a podczas wojny Dwóch Róż należeli do najbardziej prominentnych stronników Lancasterów, często ginąc w wojnie z Yorkami. Edmund Beaufort 2. diuk Somerset (syn Jana 2. hrabiego Somerset) został zabity w 1455 w bitwie pod St. Albans. Henryk Beaufort 3. diuk Somerset (syn Edmunda 2. hrabiego Somerset) został stracony w 1464 roku po bitwie pod Haxham. Zaś Edmund Beaufort 4. diuk Somerset (syn Edmunda 2. hrabiego Somerset) został ścięty w 1471 roku po bitwie pod Tewkesbury. Także ojciec Małgorzaty (matki Henryka VII Tudora), Jan 1. diuk Somerset miał swój udział w doprowadzeniu do wojny Dwóch Róż. Bardzo nieudolnie walczył on we Francji, broniąc posiadłości zdobytych przez Henryka V. Popadł tam w konflikt z potężnym Ryszardem diukiem Yorku. Po powrocie do Francji w 1444 roku Jan 1. diuk Somerset prawdopodobnie popełnił samobójstwo. Pozostawił on po sobie jedynie córkę Małgorzatę, który po tragicznej śmierci kuzyna Edmunda Beauforta 4. diuka Somerset została ostatnią z Beaufortów (z prawego łoża).

Małgorzatę w wieku 12 lat ożeniono z Edmundem Tudorem 1. hrabią Richmond. Mając 14 lat została już wdową. Po śmierci męża Małgorzata schroniła się u jego brata Jaspera. W dzieciństwie Henryka Tudora jego krewni ponosili klęskę za klęską. Najpierw w 1461 roku Lancasterowie stracili tron, w 1471 nie udało im się na trwałe objąć władzy. W tych wydarzeniach brał udział stryj Henryka Jasper Tudor. W 1461 roku po klęsce pod Mortimer`s Cross i ucieczce Jaspera Tudora, Henryk Tudor został oddany na wychowanie yorkiście Wiliamowi Herbertowi. Wiliam Herbert traktował chłopca dobrze, dał mu dobre wychowanie i planował ożenić go ze swoją córką. Natomiast Edward IV pozbawił chłopca praw do hrabstwa Richmond. Kiedy jednak Edward IV stracił władzę, a Jasper Tudor wrócił do Anglii, przejął znów opiekę nad przyszłym Henrykiem VII. Już w 1471 roku Lancasterowie zostali rozgromieni i obaj Tudorowie uciekli na Kontynent.

Tak w wieku 14 lat Henryk Tudor został wygnańcem. Nie miał pieniędzy, był nieznany w Anglii, jego prawa do tronu były dosyć naciągane (Beaufortowie byli pozbawieni dziedziczenia tronu). Tudorowie znaleźli gościnę u księcia Bretanii Franciszka II. Henryk Tudor spędził tam 13 lat. W tym czasie pozostawał już jedynym chłopcem, który był blisko spokrewniony z Lancasterami i mógł uchodzić za ich dziedzica. Rządy Edwarda IV nad Anglią były jednak trwałe i Henryk Tudor pozostawał w Bretanii bez szansy na powrót, nie mówiąc o pretensjach do tronu. Jak Daenerys był na łasce innych. Był też przedmiotem w grze dyplomatycznej pomiędzy Anglią, Francją i Bretanią. W 1476 roku o mało nie został wydany Edwardowi IV. Franciszek II obiecał przekazać go za pomoc militarną. Przyszłemu Henrykowi VII udało się jednak wymknąć Anglikom, którzy po niego przyjechali. Mimo to los wygnańca nie rysował się różowo. Tymczasem matka Henryka Małgorzata ożeniła się z jednym z potężnych zwolenników Edwarda IV, lordem Stanleyem (było to jej trzecie małżeństwo). Dzięki temu bywała ona na dworze Yorka i próbowała uzyskać zgodę na powrót syna do Anglii. Podobno była bliska uzyskania dla niego łaski.

Wszystko zmieniło się w 1483 roku. Po śmierci Edwarda IV doszło do rywalizacji pomiędzy przyszłym Ryszardem III a rodziną Elżbiety Woodville, wdowy po zmarłym królu. W konsekwencji walk zostali straceni brat i syn z pierwszego małżeństwa królowej, a uwięzieni i być może zabici zostali jej dwaj synowie po Edwardzie IV (Edward V i jego brat Ryszard diuk York). Ryszard III triumfował, ale Elżbieta Woodville planowała zemstę. Porozumiała się z Małgorzatą Beaufort. W wyniku rozmów Henryk miał wrócić z Bretanii i zażądać dla siebie tronu oraz ożenić się z Elżbietą York, córką Elżbiety Woodville i Edwarda IV. W rezultacie doszłoby do połączenia białej róży Yorków z czerwoną różą Lancasterów. Henryk Tudor byłby więc dziedzicem zarówno Edwarda IV jak i zniszczonych przez niego Lancasterów. Do spisku dołączył Henryk 2. Diuk Buckingham. Najważniejszy z dotychczasowych sprzymierzeńców Ryszarda III, potomek Edwarda III (przez najmłodszego jego syna Tomasza Woodstock diuka Gloucester) był niezadowolony ze swojej pozycji. Być może sam chciał zasiąść na angielskim tronie. W każdym razie we wrześniu 1483 roku napisał on list do Henryka Tudora, aby wrócił do Anglii i uwolnił ją od rządów tyrana (czyli Ryszarda III). Książę Bretanii wspomógł Tudora pieniędzmi, co pozwoliło wynająć 5 tys. najemników. Flocie Henryka Tudora nie udało się jednak dotrzeć do Anglii i z powodu sztormu wróciła ona do Bretanii. Popierające go powstanie zostało stłumione. Co prawda kolejna próba przepłynięcia kanału La Manche zakończyła się sukcesem, ale Henryk Tudor musiał salwować się ucieczką. Buckingham nie miał tyle szczęścia. Został zatrzymany przez Ryszarda III i po krótkim procesie został stracony. Pierwsza próba zdobycia tronu Anglii przez Henryka Tudora zakończyła się kompletną klęską.

W 1484 roku o mało co Ryszardowi III udałoby się doprowadzić do wydania przez Bretanię Henryka Tudora. Henryk uciekł do Francji, gdzie uzyskał obietnicę pomocy w planowanej inwazji na Anglię. Dzięki temu wsparciu oraz pożyczkom od bankierów udało mu się zorganizować niewielką armię. W sierpniu 1485 roku wylądował on w Anglii. Siły Henryka Tudora szybko rosły. Dołączali się do niego Walijczycy oraz dawni stronnicy Woodvillów. 22 sierpnia 1485 roku doszło do bitwy pod Bosworth. Siły królewskie liczyły ok. 8-10 tys. żołnierzy a Henryka 5 tys. O losach bitwy zdecydowały jednak ok. 6 tys. armia męża Małgorzaty Beaufort, Tomasza lorda Stanleya i jego brata Williama. Długo Stanleyowie nie opowiadali po żadnej stronie, pozostawiając sobie możliwość poparcia tego, którego bardziej będzie się im opłacać. Kiedy jednak siły Henryka Tudora zostały zepchnięte przez armię Ryszarda III, to Stanleyowie uderzyli na żołnierzy prawowitego króla Ryszarda III. Władca walczył do końca i padł na polu bitwy. Jeden z braci Stanleyów podniósł koronę króla, która w ferworze walki upadła pod krzak głogu i włożył ją na głowę Henryka Tudora. Tak zaczęły się rządy dynastii Tudorów.

Oczywiście pomiędzy losami Daenerys Targaryen a Henryka VII Tudora istnieją spore różnice. Nikt jednak nie oczekuje od G. R. R. Martina, że będzie kurczowo kopiował historię. Henryk VII podobnie jak Daenerys był pogrobowcem, który miał prawa do tronu i wiele lat spędził na emigracji. W wyniku walk i egzekucji był ostatnim, który mógł uchodzić za spadkobiercę obalonej dynastii Lancasterów. W jego przypadku inwazja na kraj zakończyła się sukcesem. Czy tak będzie w przypadku Daenerys przekonamy się, kiedy G. R. R. Martin ukończy pisać sagę Pieśni Lodu i Ognia.

Autor: Dr hab. Robert Suski

LITERATURA W JĘZYKU POLSKIM O WSTĄPIENIU NA TRON HENRYKA VII:

P. M. Kendall, Ryszard III, Warszawa 1980.
A. Weir, Lancasterowie i Yorkowie. Wojna Dwóch Róż, Kraków 2013
T. Penn, Henryk VII. Świt Anglii Tudorów, Kraków 2014
A. Weir, Ryszard III i książęta w Tower, Kraków 2015