Najbardziej imponującą budowlą w Westeros był magiczny Mur oddzielający Siedem Królestw od terenów zamieszkałych przez Wolnych Ludzi i potwory takie jak Olbrzymy czy Inni. Był on budowlą imponującą, gdyż był:

 .

Wysoki prawie na siedemset stóp, trzykrotnie wyższy od najwyższej wieży w warowni, którą chronił. Stryj powiedział mu, że może po nim przejechać obok siebie tuzin uzbrojonych rycerzy. Na jego szczycie, niczym strażnicy, stały potężne katapulty i ogromne, drewniane dźwigi podobne do szkieletów wielkich ptaków, a między nimi chodzili mali jak mrówki, ubrani na czarno ludzie.

(G. R. R. Martin, „Gra o tron”)

Mur zbudowany był z lodu:

Często powiadano, że Mur ma siedemset stóp wysokości, Jarl jednak znalazł miejsce, w którym był on wyższy, a zarazem niższy. Nad drzewami górowała pionowa ściana lodu przypominająca ogromne urwisko. Na jej szczycie widać było wyrzeźbione przez wiatr blanki, które sięgały wysokości co najmniej ośmiuset, a gdzieniegdzie nawet dziewięciuset stóp. Gdy jednak podjechali bliżej, Jon zdał sobie sprawę, że to złudzenie. Gdzie tylko było to możliwe, Brandon Budowniczy układał swe ogromne kamienie podstawne na szczytach wzgórz, a w tej okolicy wyniosłości były wysokie i strome. Słyszał kiedyś, jak jego stryj Benjen mówił, że na wschód od Czarnego Zamku Mur jest mieczem, ale na zachód wężem. Była to prawda. Lodowa bariera wspinała się tu na wysokie wzgórze, opadała w dolinę, wchodziła przez jakieś trzy mile po ostrej jak nóż granitowej grani, biegła po wyszczerbionych wierzchołkach, opadała w jeszcze głębszą dolinę, a potem znowu wznosiła się w górę, przeskakując ze wzgórza na wzgórze tak daleko, jak okiem sięgnąć, aż ku górzystemu zachodowi.

(G. R. R. Martin, „Nawałnica mieczy”)

(autor: Aleksandra Klepacka)

Mur rozciągał się pomiędzy Lodową Zatoką a Zatoką Fok, jego długość sięgała 510 kilometrów:

Tutaj jest zaledwie sześciuset, dwustu w Wieży Cieni, jeszcze mniej we Wschodniej Strażnicy. Z tego zaledwie jedna trzecia nadaje się do walki. A Mur ma trzysta mil długości. Pomyśl tylko. Gdyby nas zaatakowano, jeden człowiek broniłby trzech mil Muru.

(G. R.R. Martin, „Gra o tron”)

Mur nie tylko wnosił się na wysokość ponad 210 metrów, ale był też bardzo stary. Został on zbudowany przez Brana Budowniczego (jednego z pierwszych Starków) i został wzniesiony 8 tys. lat przed wydarzeniami, o których opowiada „Gra o tron”:

„Zdążysz mi opowiedzieć, co mówi twój brat – przerwał mu Robert. – Mur stoi od… od ilu lat, ośmiu tysięcy? Może poczekać jeszcze kilka dni.”

(G. R. R. Martin, „Gra o tron”)

Oczywiście ludzie od zawsze budowali mury, aby uchronić się przed najeźdźcami. Wznoszono je już wokół pierwszych neolitycznych miast. Wiele cywilizacji próbowało za pomocą takich barier odgrodzić się od wrogów. Wśród murów można wymienić Wielki Mur Chiński. Dziś znów przyszła moda na stawianie przegród. Wznoszą je Amerykanie na granicy z Meksykiem, Węgrzy wzdłuż granicy z Serbią, Grecy czy Izrael. Dosyć jednak łatwo wskazać skąd G. R. R. Martin znalazł inspiracje dla muru oddzielającego Siedem Królestw od ziem Wolnych Ludów. W 2000 roku G. R. R. Martin udzielił wywiadu Waynowi MacLaurinowi:

Well some of it will be revealed later so I won’t talk about that aspect of it, but certainly the Wall comes from Hadrian’s Wall, which I saw while visiting Scotland. I stood on Hadrian’s Wall and tried to imagine what it would be like to be a Roman soldier sent here from Italy or Antioch. To stand here, to gaze off into the distance, not knowing what might emerge from the forest. Of course fantasy is the stuff of bright colours and being larger than real life, so my Wall is bigger and considerably longer and more magical. And, of course, what lies beyond it has to be more than just Scots.

(sfsite.com/01a/gm95.htm)

(autor nieznany)

A skoro Mur w sadze „Pieśni Lodu i Ognia” wzorowany jest na Wale Hadriana, który G. R. R. Martin oglądał podczas wycieczki do Szkocji i podczas niej zastanawiał się co mógłby czuć tam rekrut pochodzący z Italii czy Syrii, to jest to dobry powód, aby przypomnieć czym była ta budowla. Wał Hadriana powstał po wizycie cesarza Hadriana (panował pomiędzy 117 a 135 rokiem) w Brytanii w 122 roku. Według bardzo kontrowersyjnego źródła jakim jest „Historia Augusta”:

Podążył do Brytanii, gdzie wiele rzeczy ulepszył i pierwszy wybudował mur długości 80 tys. kroków, który miał dzielić barbarzyńców i Rzymian.

(„Historia Augusta”, Żywot Hadriana, 11)

Wizyta cesarza na wyspie potwierdzona jest też przez inne źródła, w tym numizmatyczne i epigraficzne. Decyzja o budowie muru była związana z niepokojami panującymi pośród społeczeństwa. Nie znamy ich przebiegu. O walkach w Brytanii i dużych rzymskich stratach wspomina „Historia Augusta” oraz mówca Fronton. Niektórzy badacze spekulują, że to właśnie w tym czasie uległ zagładzie legion IX Hispana, czego hollywoodzką wizję mogliśmy oglądać w niezbyt udanym filmie „Centurion”. O ile rzeczywisty los legionu nie jest znany (być może po prostu przeniesiono go z Brytanii do Dolnej Germanii), to w jego miejsce sprowadzono na wyspę inny legion – VI Victrix.

(Wał Hadriana – autor nieznany)

O ile nie znamy przebiegu walk w latach dwudziestych II wieku, to dosyć łatwo wskazać ich przyczyny. Po prostu Rzymianie nie zakończyli nigdy podboju wyspy. Jej południowa część została zajęta za panowania Klaudiusza w 43 roku. Zaś w 60 roku prawie stracili prowincję podczas buntu królowej Boudiki. Rzymianie dokonali aneksji jej królestwa po śmierci jej męża, zgwałcili córki, a ją samą wychłostali. Bunt oburzonych Icenów doprowadził do zdobycia rzymskich miast w tym Londynu i masakr Rzymian, jednak został krwawo stłumiony. W 84 roku Północną część Brytanii próbował zdobyć Agricola. Podbił on zamieszkujących Szkocję Kaledonów pod Mons Graupius. Poprosił cesarza Domicjana o przysłanie jeszcze jednego legionu, aby dokończyć podboju wyspy. Co więcej zamierzał również zająć Irlandię. Rzymianie toczyli jednak walki nad Renem i Domicjan nie tylko nie wysłał kolejnego legionu, ale też odwołał Agricolę. W rezultacie Rzymianie wycofali się ze Szkocji i ustanowili granicę na przesmyku Forth – Clyde. Brak rzymskiej konsekwencji był dla nich bolesny. W Brytanii stale stacjonowały aż 3 legiony (mniej więcej 1/10 rzymskiej armii). Tymczasem po podboju Hiszpanii, która w II w. p.n.e. była rzymskim „Wietnamem”, Rzymianie nie potrzebowali trzymać tam innych sił poza pełniącymi funkcje policyjne.

Hadrian nie poszedł śladem Agricoli i nie próbował zdobyć Szkocji. W zamian postanowił wybudować mur biegnący od Bowness nad zatoką Solvay po Wallsend nad rzeką Tyne>. Wschodnia jego część została zbudowana z cegieł i kamieni, a zachodnia była drewniano-ziemna. Jego długość wynosiła 117,5 km (czyli 80 rzymskich mil). Na Wał Hadriana wchodziło sześć elementów: kamienny mur z rowem od północnej strony, strażnice milowe (milecastle), które znajdowały się, jak nazwa wskazuje, co 1 milę rzymską (czyli mniej więcej 1,5 km), wieżyczki strażnicze rozmieszczone po 2 na odcinku każdej mili, kasztele, w których stacjonowały oddziały auxillia, vallum, czyli podwójnego nasypu ziemnego przedzielonego wolną przestrzenią i głębokim rowem, oraz droga wojskowa biegnąca za murem. Średnia jego szerokość stanowiła ok. 3 m i 4,2 m wysokości. Przy czym, podobnie jak w przypadku Muru w Westeros jego wysokość nie była stale taka sama i wahała się między 3 a 6 metrami. Podobnie jego szerokość zmieniała się między 3 a 6 metrami. Po pewnym czasie został przebudowany, budowniczy zastąpili drewno kamieniem. Poza murem Rzymianie od jego północnej strony wykopali głęboki na 2,7 m i szeroki na 9 m rów. Wielkość Strażnic milowych to 15 na 18 metrów. Zbudowane były w większości z kamienia, a częściowo z drewna. Spekuluje się, że ich wysokość stanowiła ok. 5-6 metrów. Najprawdopodobniej jego załogę stanowiło ok 20-30 żołnierzy. Pomiędzy Strażnicami milowymi znajdowały się wieżyczki strażnice. Ich załoga pochodziła ze Strażnic milowych. Służyły one do obserwacji i sygnalizowania zagrożeń. Co 5 km zbudowano 17 kaszteli, w których stacjonowało 500 lub 1000 żołnierzy z auxilliów. Przy czym trzeba pamiętać, że Rzymianie zachowali częściowo też wpływy na północ od Wału Hadriana. Tak część kasztelów (Blatobulgium (Birrens), Castra Exploratorum (Netherby), Banna (Bawcastle) i Broomholm) było położonych właśnie za murem. Stawiając mur Hadrian jasno dawał do zrozumienia, że czas podbojów już się skończył.

Po kilkunastu latach od zbudowania Wału Hadriana Rzymianie go opuścili. Za panowania Antoninusa Piusa Rzymianie przesunęli granicę o 160 km na północ i podbili południową Szkocję. Jednak już za panowania Marka Aureliusza opuszczono nowo zbudowany Wał Antoninusa i wrócono do poprzedniej granicy. W 208 roku Septimus Severus próbował podbić Szkocję i znów przeniósł granicę na północ. Po jego śmierci Rzymianie wycofali się z powrotem na południe i Wał Hadriana był rzymską granicą w Brytanii, aż po wycofanie się wojsk rzymskich z Brytanii w 410 roku. Jeszcze w V wieku część jego odcinków była obsadzona przez lokalne siły. Następnie Wał Hadriana stał się zapomniany i był źródłem darmowego kamienia. Jeszcze w XVIII wieku lokalne drogi w Anglii były budowane z kamienia pozyskiwanego z niego. Z tego powodu niewiele zostało z dawnego muru. Wał Hadriana stał się przedmiotem zainteresowania w XVII wieku. W 1987 roku jego pozostałości zostały wpisane na listę dziedzictwa światowego.

(Bitwa o Mur, autor: 88grzes)

Autor: dr hab. Robert Suski